Bibliogr. s. 528.

Zawiera: WSTĘP. NARODZINY ARCHITEKTURY. Słowo o naturze architektury (gniazdo ptasie i gniazdo termitów - Antoine de Saint-Exupéry "Twierdza"; Magdalena Tulli "Sny i kamienie"); Architektura: piękno idei z kamienia (świątynia Zeusa Olimpijskiego w Atenach - Stanisław Witkiewicz "Pokonywanie bezwładu materii"); Plan konstrukcji - zwierciadło wszechświata (plan opactwa, w którym rozgrywa się akcja "Imienia róży" - Umberto Eco "Imię róży"); Na placu budowy (Jean Foquet, ilustracja do "Starożytności żydowskich" Józefa Flawiusza - Zbigniew Herbert "Barbarzyńca w ogrodzie"; Hanna Malewska "Kamienie wołać będą"; Ken Follet "Filary ziemi"). GROBOWCE. Słowo i kamień (menhiry w Carnac, dolmen w Borger, kromlech w Stonehenge, tumulus w Evessen - Wiktor Hugo "Architektura - wielka księga ludzkości"; Jan Parandowski "Literatura a architektura"); Grobowiec władzy, władza państwa - piramida Cheopsa (piramida Cheopsa w Gizie - Bolesław Prus "Faraon"); Sarkofag Fryderyka III (sarkofag Fryderyka III z katedry św. Szczepana w Wiedniu - Gerhard Roth "Sarkofag Fryderyka III"); Nagrobek Firlejów (nagrobek Firlejów z kościoła parafialnego w Janowcu - Katarzyna Mikocka-Rachibowa "Nagrobek Firlejów"). ŚWIĄTYNIE. Świątynia dawnego boga (świątynia Posejdona w Paestum - Kazimierz Przerwa-Tetmajer "Świątynie w Paestum II"). Pismo Święte architektury (katedra w Chartres - Stanisław Wyspiański "Chartres - portal"); Barwy średniowiecza - witraże (witraż "Drzewo Jessego" z katedry w Chartres - Julian Przyboś "Widzenie katedry w Chartres"); Katedra wieków (kościół Mariacki w Krakowie - Józef Ignacy Kraszewski "Kościół Mariacki w Krakowie"); Bazylika św. Piotra - centrum świata chrześcijańskiego (Bazylika św. Piotra w Watykanie - Giorgio Vasari "Kopuła Bazyliki św. Piotra"; Johann Wolfgang Goethe "Podróż włoska"; Dan Brown "Plac św. Piotra z lotu ptaka"). DOMY. Dom - centrum wszechświata (Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc, rycina "Pierwszy dom" - Olga Tokarczuk "Dom dzienny, dom nocny"); Budujemy dom (dom w tajdze - Igor Newerly "Wzgórze Błękitnego Snu"); W polski dworku (dwory na Mereszowszczyźnie i w Żelazowej Woli - Adam Mickiewicz "Pan Tadeusz"; Wincenty Pol "Pieśń o ziemi naszej"; Eliza Orzeszkowa "Nad Niemnem"); Kamienica na Starym Mieście w Warszawie (kamienica Fukierów w warszawie; Zofia Stankiewicz, grafika "Podwórze domu Fukiera" - Artur Oppman "Stary dom"); Natura mieszczańskiego domu (dom Marka Twaina w Hartford - Stefan Chwin "Kartki z dziennika"); Architektura wnętrz według Stanisława Wyspiańskiego (meble zaprojektowane przez Stanisława Wyspiańskiego - Tadeusz Żeleński (Boy) "Historia pewnych mebli"); Blokowisko (blokowisko w Warszawie - Miron Białoszewski "Zbudowani, sklocowani; "[Ja stróż latarnik nadaję z mrówkowca...]"). ZAMKI. W średniowiecznym zamku (Castel del Monte w Apulii - Ferdynand Gregorovius "Castel del Monte"; Jarosław Iwaszkiewicz "Castel del Monte"); W krzyżackim gnieździe (zamek Krzyżacki w Malborku - Henryk Sienkiewicz "Krzyżacy"); Mury Chillonu (zamek Chillon - George Byron "Więzień Czyllonu"; Zygmunt Krasiński "Zamek Chillon"); Zamczysko romantyka (ruiny zamku w Czorsztynie - Seweryn Goszczyński "Zamczysko czorsztyńskie"); Zamek w Montmort (zamek w Montmort - Wiktor Hugo "Zamek w Montmort"); Ruiny Orientu (ruiny zamku w Bałakławie - Adam Mickiewicz "Ruiny zamku w Bałakławie").PAŁACE. Po prostu Luwr (Luwr - Józef Ignacy Kraszewski "Luwr"); Perła baroku (Zwinger, kościół Frauenkiche i kościół Hofkirche w Dreźnie - Stanisław Staszic "Zwinger"; Józef Ignacy Kraszewski "Drezno"); Pałac Burbonów w Casercie (pałac Burbonów w Casercie - Ferdynand Gregorovius "Pałac Burbonów, Caserta"; Petersburskie pałace (Pałac Zimowy w Petersburgu; pałac w Carskim Siole - Jarosław Iwaszkiewicz "Petersburg"); W cieniu antyku: klasycystyczna posiadłość Czartoryskich w Puławach (pałac Czartoryskich, brama rzymska, Kaplica pałacowa, Domek gotycki i świątynia Sybilli w Puławach - Bolesław Prus "Puławy"); Pałac Staszica (pałac Staszica w Warszawie - Władysław Tatarkiewicz "Pałac Staszica"); Kapitalizm i architektura (Israel Joshua Singer "Bracia Aszkenazy"). DACHY. Metafizyka dachu (kamienne domy "trullo" - Olga Tokarczuk "Dom dzienny, dom nocny"); O dachu jak ściana górska z alpejskiej baśni (dach katedry św. Szczepana w Wiedniu - Gerhard Roth "Dach katedry św. Szczepana"); Najsłynniejszy dach Florencji (Santa Maria del Fiore we Florencji - Jarosław Iwaszkiewicz "Florencja w deszczu"); Dachy Starego Miasta w Warszawie (rynek Starego Miasta w Warszawie - Artur Oppman "Dachy"). SCHODY. Majestat wersalskich schodów (ogród i schody oranżerii w Wersalu - Rainer Maria Rilke "Schody oranżerii. Wersal"). Schodami w górę, schodami w dół (Schody Hiszpańskie w Rzymie - Jarosław Iwaszkiewicz "Podróże do Włoch"). WIEŻE. Architektoniczna fantazja: najsłynniejsza wieża świata (wieża w Pizie - Franciszek Salezy Dmochowski "Krzywa Wieża w Pizie"); O fikcyjnej wieży idei i szaleństwa (katedra w Salisbury - William Golding "Wieża"); Miasto wież (Sam Gimignano - Manuela Gretkowska "Europejka"); Perspektywa z wieży Eiffla (wieża Eiffla w Paryżu - Gabriela Zapolska "Wieża Eiffla"). MIASTA. Narodziny miasta (XIV-wieczny plan Rzymu - Antoine de Saint-Exupèry "Twierdza"); Harmonia Akropolu (Akropol - Zbigniew Herbert "Labirynt nad morzem"); Powstanie Paryża (wyspa Cité z lotu ptaka - Wiktor Hugo "Paryż z lotu ptaka"); Miasto na wodzie (Canale Grande, Pałac Dożów i bazylika św. Marka w Wenecji - Marcel Proust "W poszukiwaniu straconego czasu"; Ewa Bieńkowska "U świętego Marka w Wenecji"); Urbanistyczny model kosmosu (rynek i kościół Mariacki w Krakowie - Adam Zagajewski "W cudzym pięknie"); Miasto prywatne (widok ogólny i plan Zamościa - Władysław Tatarkiewicz "Zamość"); Renesansowy rynek (kościół farny oraz kamienice Przybyłów i Celejowskich w Kazimierzu nad Wisłą - Zbigniew Herbert "List z Kazimierza"); Na bagnach Newy (twierdza Pietropawłowska, Prospekt Newski, sobór Kazański, sobór Izaaka i admiralicja w Petersburgu - Josif Brodzki "Architektoniczne krajobrazy"); Ulica Krokodyli (ulica Stryjska w Drohobyczu - Bruno Schulz "Ulica Krokodyli"); Poeta, wykrzyknik ulicy (Lyonel Feininger "Czerwona wieża w Halle" - Julian Przyboś "Gmachy"); Wieżowce miasta (widok na ulice Manhattanu - Kazimierz Brandys "Nowy Jork"). FONTANNY. Strofy o fontannie (fontanna na placu św. Piotra w Watykanie - Rainer Maria Rilke "Rzymska fontanna, Borghese"); Fontanna Czterech Rzek (Gianlorenzo Bernini, Fontanna Czterech Rzek w Rzymie - Filippo Baldinucci "Fontanna Czterech Rzek"); Fontanna o smaku szampana (fontanna di Trevi w Rzymie - Jarosław Iwaszkiewicz ("Nie rzucam monet do fontanny Trevi..."). MOSTY. Na brzegach średniowiecznego Rodanu (most św. Benezeta w Avinionie - Maria Konopnicka "Most Świętego Benezeta"); Nad brzegami Życia i Śmierci (Ponte della Sanità w Neapolu - Gustaw Herling-Grudziński "Most"); Między Bośnią a Serbią (most na Drinie - Ivo Andrić "Most na Drinie"); Wenecki rumak i praskie brytany (Ponte Rialto w Wenecji; most Karola w Pradze - Wacław Kubacki "Ponte Rialto"; Bohumil Hrabal "Most Karola w Pradze"); Piękny most nad brzydką rzeką (Ponte Santa Trinità we Florencji - Roman Brandstaetter "Ponte Santa Trinità we Florencji"). DETALE. Tympanon niebios (portal katedry w Chartres - Umberto Eco "Tympanon"); Oko rozety (rozeta katedry Notre Dame w Paryżu - Rainer Maria Rilke "Różyca"); A każdy anioł inny (śmiejące sie anioły z katedry w Chartres - Rainer Maria Rilke "L'Ange du Méridien"); Kamienny Jezus (podwoje bocznego przysionka katedry w Chartres - Hanna Malewska "Kamienie wołać będą"); Łuk sprawiedliwości wzorowej (Łuk Sprawiedliwości łączący kościół Sant'Eligio ze szpitalem w Neapolu - Gustaw Herling-Grudziński "Łuk Sprawiedliwości"). POSTRZEGANIE ARCHITEKTURY. W blasku światła (katedra w Rouen - Józef Czechowicz "Rouen! Rouen"; Gustaw Flaubert "Pani Bovary"); Son et lumière (zamek Chenonceau nad Loarą - Zbigniew Herbert "Światło i architektura"); Budowla: wielość spojrzeń, wielość obrazów (katedra Notre Dame w Paryżu - Julian Przyboś "Zapiski bez daty"); Literackie fascynacje ruiną (Cyprian Norwid ["Gdziekolwiek z muru wyrosłego szczerbie..."]); "Brzydka" architektura (Partenon; Wiktor Zin "Stary Hrubieszów" - Wiktor Zin "Piękno w brzydocie"). ARCHITEKTURA I IDEA. Architektura labiryntu (schemat labiryntu pałacu w Knossos - Wisława Szymborska "Labirynt"; Jorge Luis Borges "Labirynt"); Architektura widziana z kosmosu (Wielki Mur Chiński - Franz Kafka "Budowa Chińskiego Muru"; Ryszard Kapuściński "Myśl chińska"; Tadeusz Różewicz "Nauka cierpliwości"); Świat roślinnego raju w architekturze" (fasada katedry Notre Dame w Paryżu; filary gotyckie; schemat gotyckiego okna - John Ruskin "Rajska roślinność"); Idea architektury - architektura idealna (Piero della Francesca "Miasto idealne" - Tomasz Morus "Utopia"); Architektura namalowana (Rafael "Szkoła ateńska" - Julian Stryjkowski "Pożegnanie z Italią"); Literacki projekt budowli (Leon Chwistek "Projekt górskiego hotelu"); Marzenie architektów (uczelnia Bauhaus w Dessau - Stefan Żeromski "Szklane domy"); Nic dwa razy się nie zdarzy (Hundertwasserhaus w Wiedniu - Stach Szabłowski "Hundertwasserhaus"). ARCHITEKTURA I HISTORIA. Olbrzym starożytnej architektury (Koloseum - Jan Parandowski "Koloseum"); Architektura i historia - historia dzieła architektury (meczet w Kordobie - Ryszard Kapuściński "Kordoba"); Opactwo Mont-Saint-Michel (opactwo St. Michel - Bohdan Królikowski "Klasztor Mont-Saint-Michel"); Mury imperium (Kreml w Moskwie - Ryszard Kapuściński "Kreml: czarodziejska góra"); Gruzy katedry (katedra św. Jana w Warszawie - Mieczysław Jastrun "Ruiny katedry św. Jana). ARCHITEKTURA I STYLE. W stylu romańskim (kolegiata św. Marcina w Opatowie - Jarosław Iwaszkiewicz "Kolegiata w Opatowie"); Niebotyczny gotyk (katedra Notre Dame w Paryżu - Wiktor Hugo "Katedra Marii Panny w Paryżu"; Julian Przyboś "Notre Dame"); Kamienny las (katedra św. Piotra i NMP w Kolonii - Friedrich Schlegel "Kolonia"; Fraçois René Chateaubriand "Duch chrześcijaństwa"); Ogrody sentymentalne (grobowiec Jana Jakuba Rousseau na Topolowej Wyspie w Ermenonville - Zbigniew Herbert "Ermenonville"); Gotyckie inspiracje architektury XIX w. (katedra w Lourdes - Emil Zola "Lourdes"); Fabrykancka secesja (willa Leopolda Rudolfa Kindermanna i pałac Poznańskiego w Łodzi - Władysław Reymont "Ziemia obiecana"); Piękno organiczne - Art Nouveau (Casa Milà i Sagrada Familia w Barcelonie - Wojciech Wencel "Przepis na arcydzieło"); Styl zakopiański (dom "Pod Jedlami" - Stanisław Witkiewicz "Dom "Pod Jedlami""). ARCHITEKTURA I TECHNIKA. Pałac Maszyn (Galerie des Machines w Paryżu - Gabriela Zapolska "Hala maszyn"); Futurologiczny machinopałac (Kazmierz Brandys "Centrum Pompidou"); Piramida ze szkła i żelaza (piramida na dziedzińcu Luwru w Paryżu - Dan Brown "Piramida"). ARCHITEKTURA W CHMURACH. Perspektywa ze szczytu imperium (panorama miasta, Statua Wolności, Brooklyn Bridge i Empire State Buiding w Nowym Jorku - Julian Przyboś "Wierzchołek imperium. Top of Empire State"); Budowla podarunek (Pałac Kultury i Nauki w Warszawie - Marek Nowakowski "Pałac"). ARCHITEKTURA I SZTUKA. Architektoniczna księga lęku i nadziei (katedra w Arles - Zbigniew Herbert "Arles"); Średniowieczna synteza sztuk (katedra Notre Dame w reims - Stanisław Wyspiański "Reims"); Architektura według... pędzla Pietera Senredama (Pieter Saenredam "Wnętrze Grote Kerk w Haarlemie" oraz "Plac Mariacki w Utrechcie i kościół p.w. Marii Panny" - Zbigniew Herbert "Portret architektury"); Msza: modlitwa i spektakl sztuki (Aleksander Wat "Nieszpory w Notre Dame"). SŁOWNICZEK POJĘĆ ARCHITEKTONICZNYCH. ŹRÓDŁA CYTATÓW. INDEKS DZIEŁ ARCHITEKTURY. INDEKS DZIEŁ MALARSKICH, SCHEMATÓW I RYSUNKÓW. INDEKS PISARZY I ICH DZIEŁ. BIBLIOGRAFIA. SPIS ILUSTRACJI.